Crkve i manastiri

Crkve i manastiri su svakako više od verskih objekata. I to ne samo u Srbiji. Kroz istoriju oni su bili izraz moći država i njihovih vladara. Pored dvorova i carskih palata crkve i manstirski kompleksi bili su prilika da se pokaže graditeljsko umeće pojedinaca, ali i snaga države i vladaoca i sposobnost da ostavi značajne objekte za naredna pokolenja. U Srbiji su najznačajnije crkve i manastiri sagrađeni u srednjem veku za vladavine Nemanjića. Мnogi od njih su bili devastirani od strane osvajača. Pogotovu za vreme turske vladavine. Ili ih je načeo zub vremena. Na prostoru Srbije, ali i drugih zemalja koje su ranije bili u sastavu srpske države ostalo je dovoljno velelpnih sakralnih objekata. Koje treba posetiti bez obzira da li ste vernik ili ne. Na ovoj stranici izneću svoja sećanja na posete manastirima i crkvama.

Sretenje

Prvi manastir koji sam posetio bio je manastir Sretenje ušuškan u šumi ispod brda Koronje. Koje se smestilo na nekih 800 metara nadmorske visine. Odakle počinje konačni uspon na vrh Ovčara. Bilo je to 1964. godine kada sam sa ocem pešačeći stigao iz Čačka do vrha Ovčara. Povratak je bio preko Ovčar Banje tako da nas je put vodio pored manastira. Kratko smo se zadržali u manstirskoj porti, poslužili se šećerom i vodom koju su nam ponudile kaluđerice i nastavili put. Nekoliko puta ću posetiti manastir Sretenje. Praktično svaki put kada sam se na Ovčar peo peške. A to će biti nekih pet – šest puta. Poslednji put sam bio u Sretenju negde početkom ovoga veka. Ali sada je do njega bilo moguće doći asfaltnim putem. Sređena je manastirska porta i izgrađen veliki manstirski konak.

Studenica

Vladimir R. Petković (1874 – 1956, srpski istoričar umetnosti i arheolog), pisac prve naučne monografije o manastiru Studenica, Manastir Studenica, Beograd 1924. napisao je. „Nijedan manastir srpski nema tako dugu i svetlu istoriju kao manastir Studenica. Nijedan manastir nije ostao tako duboko urezan u pamćenje srpskog naroda, kao manastir Studenica. Nijedna svetinja nema za narod srpski veće vrednosti od manastira Studenice.“ Moj prvi susret sa Studenicom desio se davne 1966. godine. Bio sam član istorijske sekcije u osnovnoj školi, koju je vodila pokojna nastavnica istorije Dana Barać. Sekcija je organizovala je obilazak manastira Žiča, Studenica i Sopoćani.

Jednom dvanaestogodišnjaku sami manastiri, monaški život i freske nisu bili od posebnog značaja. Ali povezivanjem sa Nemanjom, Stefanom Prvovenčanim, Savom i njihovim naslednicima sve je to dobijalo pravu dimenziju. Kasnija saznanja samo su popunjavala mozaik sećanja na vreme kada se stvarla istorija na ovim prostorima.

Ponovo sam se ovim manastirima vratio posle bezmalo dvadeset godina, u jesen 1985. godine. Bio je to dvodnevni izlet sa prijateljima u Dolinu vekova, kraljeva ili jorgovana, kako kome više odgovara. Pored pomenutih manastira posetili smo do tada malo poznati manastir Crna Reka u blizini Ribarića. Do manstira od Ribarića ima nekih 2,5 kilometara. Koje smo morali da prepešačimo, jer šumski put baš nije bio pogodan za mog „Keca“. U manastiru smo zatekli samo četiri monaha. Uključujući igumana koji će koju godinu kasnije postati vladika raško – prizrenski Artemije.

Malo poređenja

Nekoliko meseci ranije tokom boravka u Padovi posetio sam Đotovu kapelu (Capella deglli Scrovegni). Đoto se smatra začetnikom modernog slikarstva. Kada sam video freske u Bogorodičinoj crkvi u Studenici setio sam se da su one slikane skoro 150 godina pre Đota. A freske nisu ništa manje upečatljive. Izgleda da mi to ne umemo da predstavimo na najbolji način. Još kada je monah, koji nas je vodio kroz manastir samo ponavljao. Da je freska „Raspeće“ slikana plavim lapis lazurom, koji je „… deset puta skuplji od zlata“. Mogao sam samo da konstatujem. „Sramota je i za crkvu i državu što ne umeju dostojno da predstavi naše umetničko blago, o kome toliko pričamo“.

Desetak godina kasnije, 1998. godine kolega Nenad Vukićević, pod okriljem Kongresa srpskog jedinstva osnovaće fondaciju BLAGO. Sa ciljem očuvanja i promovisanja srpske kulturne baština. Ali ostaje onaj gorak ukus u ustima putniku namerniku. Koji nema priliku da na licu mesta čuje priču o crkvi koja je majka svih srpskih crkava.

Studenicu posetih još u dva navrata, prvi put posle pune decenije. A onda sačekah još jednu deceniju da je 2018. godine obiđem sa kolegama sa kojima poslednjih godina obilazim Srbiju.

Žiča

Od značajnijih manastira Žiča je najbliža Čačku. Valjda sam zato u ovoj manastir po pravilu odlazio onako usput. A verovatno se radi o manastiru koji sam najviše puta posetio. Manastir se nalazi u neposrednoj blizini Kraljeva I verovatno mu zbog toga, i pored svog značaja koji ima, nedostaje mističnost kakvu poseduju neki drugi manastiri tog ranga. Voljom svoga ktitora, kralja Stefana Prvovenčanog, manastir je bio određen kao krunodbeno mesto budućih kraljeva iz dinastije Nemanjića. Takođe, Žiča je posle sticanja crkvene samostalnosti postala sedište autokefalne srpske arhiepiskopije. Tokom srednjeg veka ovde su ustoličavani arhepiskopi i krunisani kraljevi. Tada su na manastiru otvarana nova vrata, pa je Žiča poznata i po nazivu Sedmovrata.

Manastir je teško postradao u zemljotresu iz 1987. godine. Nakon čega su predzeti opsežni radovi na njegovoj obnovi i konzervaciji. U sklopu toga uređena je i okolina manstira. Ovde sam poslednji put bio prilikom tzv. Manastirske ture za vreme prvomajskih praznika 2007. godine.

Sopoćani

Sopoćani svakako spadaju u jedan od najznačajnijih srpskih manastira. Zadužbina su kralja Uroša I, sina Stefana Prvovenčanog. Posetio sam ga dva puta u razmaku od dvadeset godina. Pominjem godine, a od poslednje posete Sopoćanima prošlo je već tri i po decenije. Manastir se nalazi u blizini izvorišta reke Raške. A podignut je na prostoru na kome se rađala nemanjićka Srbija. Svojom veličinom i lepotom Sopoćani su nadmašili sve dotadašnje srpske manastire.

Freske su pravo remek delo, što je Sopoćanima donelo svetsku slavu. Pa je 1979. godine uvršćen na listu svetske baštine organizacije UNESCO. Najpoznatija freska je Uspenije presvete Bogorodice.

Manastir se nalazi nepunih dvadeset kilometara od Novog Pazara na putu za Sjenicu. Pored Sopoćana svakako treba posetiti i obnovljeni manastir Đurđeve stupove i Petrovu crkvu u Novom Pazaru koja se smatra najstarijom hrišćanskom crkvom u Srbiji.

Gradac

Manastir Gradac je zadužbina kraljice Jelene, supruge Uroša I i majke kraljeva Dragutina i Milutina. Smestio se na uzdignutoj zaravni iznad Gradačke reke u blizini sela Brvenice. Iako je sagrađen u drugoj polovini XIII veka sve do pred kraj XX veka nije bio mnogo poznat. Tek kada je 1982. godine počela izgradnja konaka manastir je oživeo. Zato se i desilo da ovaj manastir nije bio u planu nekih ranijih poseta pa sam ga prvi put posetio tek 2007. godine. Tada sam sa Aleksandrom i Dankom pravio „manastirsku turu“ za vreme prvomajskih praznika. U manastiru je duhovnik bio moj nekadašnji student Pavle Milošević u monaštvu Vitalije. Zbog toga su nas ugostili u mastirskom konaku. Manstir sam ponovo posetio sa Đukom i Marecom 2018. godine tokom sličnog obilaska manastrira u „dolini vekova“.

***

Što se tiče crkava i manastira Srbija njima ne oskudeva. Pored onih koji usamljeno stoje na svakoj stopi naše zemlje postoji oblasti poznate po velikom broju sakralnih objekata. Neki predstavljaju najnačajnije takve objekte kod nas. Najpoznatiji takvi reoni su Kosovo i Metohija, Dolina vekova, Ovčarsko – kablarska klisura i Fruška gora. Svakako da se najveći broj značajnih manastira nalazi u Dolini vekova i na Kosovu i Metohiji. Na to je uticala činjenica da je tokom uspona srednjevekovne Srbije pod dinastijom Nemanjića na tim prostorima bio centar države. Prvo u Rasu u blizini Novog Pazara, a zatim u Prizrenu na Kosovu i Metohiji.

Potpadanje Srbije pod Tursku vlast nametnulo je potrebu da se novi manastiri podižu u oblastima koje nisu bile na udaru Turaka. Ovčarsko – kablarska klisura je bila jedno od takvih skrivitih i zaštićenih mesta. Ne iznenađuje što je ovde podignuto više manastira od kojih se do danas sačuvalo njih deset. Fruška gora se uglavnom nalazila na teritoriji Ugarske, ali u blizini granica srednjevekovne Srbije. Pa je bilo logično da se sa nadiranjem Turaka na sever i manastiri grade dalje od njihovih oblasti. Posle velike seobe krajem sedamnaestog veka podizanje manastira na prostoru Fruške gore bilo je logično. Jer je tadašnja južna Ugarska postala novi duhovni centar srpstva.

Šta reći na kraju

Ako pokušam da rekapituliram svoje upoznavanje sa sakralnim objektima na tlu Srbije moram da konstatujem. Da se ono odvijalo, kako se to kaže – uzgred. Istina bilo je nekoliko prilika kada sam, pre svega manastire obilazio s namerom. Srećom to su bile situacije kada sam posećivao neke od najznačajnijih manastira. Međutim, zbog onog poslovičnog – ima vremena, propustio sam da, izuzev Gračanice, obiđem manastire na Kosovu i Metohiji. Takođe, manastire na prostoru Fruške gore počeo sam da obilazim tek tokom poslednje decenije. U poslednjih tridesetak godina na prostoru Srbije obnovljen je veći broj ranije zapuštenih manastira. Osim što su obnovljenje manastirske crkve izgrađeni su novi konaci i uređena manastirska imanja. Tako da pred putnikom namernikom stoje izazovi koje manastire, pored onih nadaleko čuvenih, treba posetiti.

Lično, ni izdaleka nisam zadovoljan brojem manastira koje sam obišao. Ali u poređenju sa prosečnim stanovnikom Srbije, pa čak i onim koji se deklarišu kao verujući taj broj ipak nije mali. Zato i pokušavam da napravim pregled manastira koje sam obišao, pre svega da bih video šta još treba posetiti. Ali i da one koji budu posetili ovaj portal podsetim šta to ima vredno da se vidi u Srbiji. Na početku sam pokušao da se podsetim manastira koje sam prvo posetio i u kojima sam najčešće boravio. U nastavku ću da se pozabavim manastirima u kojima sam bio, ali na teritorijalnom principu. Jer ću na taj način zainteresovanim pružiti priliku da se odluče za putovanje. U okviru koga će moći odjednom da vide što više.

OVČARSKO - KABLARSKI MANASTIRI

Na području Srbije postoji nekoliko lokaliteta poznatih po tome što se na njima nalazi veći broj manastira i drugih sakralnih objekata. Među njima svakako su najpoznatiji Kosovo i Metohija, Fruška gora i Ovčarsko – kablarska klisura. Klisura koju je reka, koja se danas naziva Zapadna Morava prosekla između planina Ovčar i Kablar je jedna od najlepših klisura u Srbiji. Ovde se danas nalaze i dva veštačka jezera, koja su za potrebe hidrocentrala Ovčar i Kablar napravljena posle II svetskog rata. Centralni deo klisure ispod planine Kablar, uz samu reku zauzima termalna banja, koja je od davnina privlačila bolesnike. U predelu, kroz koji vijuga magistralni put koji povezuje centralnu Srbiju sa Zapadnom i dalje Crnom Gorom i Hercegovinom. Smestilo se deset manastira i dva sveta mesta. Zbog same prirode i velikog broja manastira ovaj kraj se često u narodu naziva Srpska sveta gora.

Na desnoj strani Zapadne Morave smestili su se manastiri: Vavedenje, Vaznesenje, Preobraženje, Sv. Trojice, Sretenje. A na levoj strani reke su: Blagoveštenje, Ilinje, Jovanje, Nikolje, Uspenije. Pored manastira ovde postoje i dva sveta mesta, crkva Savinja, posvećena Sv. Savi i crkva – pećina Kađenica.

Vavedenje

Manastir se nalazi pored samog magistralnog puta na osam kilometara udaljen od Čačka, na ulasku u Ovčarsko – kablarsku klisuru. Po legendi sagradili su ga Sv. Sava i njegov otac Sv. Simeon. Međutim, po turskim izvorima ovaj manastir se prvi put spominje 1528. godine Manastir je više puta stradao, pustošen i obnavljan. Crkva je poslednji put obnovljena 1930. godine. Odlukom crkvenih vlasti 1z 1933. godine manastirska crkva je postala parohijska crkva za obližnja sela. U manastiru se nalaze i čestice moštiju sveštenomučenika Haralampija, arhiđakona Stefana, svetog kneza Lazara, svetog velikomučenika Pantelejmona, Sv. teodoisija velikog, Sv. Jovana Rumuna i Sv. teodora Tirona.

Vaznesenje

Nalazi se na severnim obroncima planine Ovčar u blizini magistralnog puta. Zbog svog položaja nije dostupan pogledima putnika, koji prolaze magistralnim putem. Pretpostavlja se da je sagrađen u XII ili XIII veku. Do 1937. godine je bio u ruševinama. Tada ga je obnovio vladika Žički, Nikolaj (Velimirović). U manastiru je postojala prepisivačka škola. Krajem XVI veka ovde je prepisano jedno četvorojevanđelje, bogato iluminacijama. Po tom rukopisanom jevanđelju, koje je ovde napisano 1570. godine sa sigurnošću se može reći da je manastir postojao u XVI veku. Manastir je najverovatnije stradao, kao i većina drugih manastira u klisuri za vreme Velike seobe 1690. godine. Crkva je jednostavna jednobroda građevina. Do 2012. godine manastir je bio ženski, kada je preimenovan u muški manastir.

Preobraženje

Manastir Preobraženje danas se nalazi na desnoj obali Zapadne Morave, na severnim obroncima Ovčara. Zbog izgradnje železničke pruge Čačak – Višegrad manastir je 1910. godine premešten sa mesta gde se prvobitno nalazio ispod litica Kablara, tamo gde se sada nalazi železnička stanica Ovčar Banja. Prvi pomen manastira u pisanim izvorima datira iz 1525. godine. Takođe, zapisi u knjigama svedoče o tome da je ovde postojao organizovani prepisivački rad u izdvojenoj monaškoj zajednici. Staro Preobraženje je bilo pusto sve do obnove 1811. godine, kada je obnovljeno od strane Episkopa Nikifora. Manastir su kasnije posećivali Vuk Karadžić i Joakim Vujić u vreme kada je ovde bio kaluđer Isaija. Koji je još za života bio poštovan kao svetac. Nažalost manastir je veoma brzo ponovo opusteo

Obnovu manastira je ponovo pokrenuo Episkop Nikolaj, 1938. godine. Prema podacima Episkop je želeo da novi manastir podseća na manastir iz Ohrida, gde je on ranije bio episkop. Crkva manastira Preobraženje je mala, proširena zatvorenim tremom. Ukrašena je rukom Ivana Meljnikova iz Bitolja 1940. godine. Tada su urađene ikone, duborez ikonostasa i dve freske. Preobraženje je muški manastir u kom monasi nemaju materijalna dobra i žive po “jerusailmskom tipiku”. Po kome žive i monasi manastira Hilandar na Svetoj Gori. Manstir je poštovan kao velika svetinja. A pod njegovom upravom su i dve svetinje u njegovoj blizini, crkva Savinje i pećina Kađenica.

Svete Trojice

Manastir Sv. Trojice se nalazi na padinama planine Ovčar u ataru dragačevskog sela Dučalovići. Smatra se da je nastao kad i manastir Blagoveštenje, u XII veku. Međutim, prvi sigurni pomen manastira datira sa početka XVII veka, kroz natpise na zapadnim vratima. O manastiru su prvi pisali Joakim Vujić i Vuk Stefanović Karadžić tokom XIX veka. Manastir je više puta napuštan i obnavaljan, da bi ga pred II svetski rat obnovio Vladika Nikolaj Velimirović. Nažalost već 1941. godine manastir je dva puta bombardovan, kada su oštećeni novi konak i priprata u crkvi.

Tokom rata u manastiru su boravili budući Patrijarh Pavle i otac Justin Popović. Crkva je stradala u zemljotresu 1965. godine. Manastir je konačno obnovljen 1979. godine, a novi konak je zidan između 1987. i 1991. godine. Konačno manastir je ograđen zidom 1995. godine.

Sretenje

Manastir Sretenje se nalazi u dragačevskom selu Dučalovići na oko 800 metara nadmorske visine. Prema predanju sa vrha Ovčara je bačena kruna (korona) pa se gledalo gde će da padne da bi se tu gradila crkva. Po tom događaju brdo iznad samog manastira se zove Koronjsko brdo. Prvi pisani podaci o Sretenju datiraju iz 1571. godine u dokumentima iz manastira Jovanje. A takođe spominje se njegovo rušenje 1623. godine.

Manastirska crkva je obnovljena trudom monaha Nikifora Maksimovića. Koji je posle obnove mastira Preobraženje, 1818. godine počeo obnovu i Sretenja. Nikifor Maksimović je kasnije postao Vladika užički, a kada se upokojio sahranjen je u sretenjskoj crkvi. Crkva je podignuta kao jednobrodna građevina, sa petostranom oltarskom apsidom i pravougaonom pevnicom i pripratom. Poslednje veliko stradanje manastira se desilo 1941. godine kada je manastir bombardovan od strane Nemaca. Od 1948. godine manastir je ženski. Konzervatorsko – restauratorski radovi na arhitekturi i zidnom slikarstvu obavljeni su 1988. godine.

Blagoveštenje

Manastir Blagoveštenje se nalazi pod Kablarom na levoj obali Morave uzvodno od Ovčar Banje iznad same hidrocentrale. Pored crkve u manastiru postoji nekoliko zgrada i konaka, koje su podignute u različitim vremenskim periodima. Crkva ima osnovu u obliku krsta sa apsidom na istoku. Na zapadnoj strani je u novije vreme dodat trem sa drvenim stubovima. Određeni arhitektonski elementi ukazuju da je Blagoveštenje moglo da bude sazidano u vreme procvata tzv. „raške škole“ u XII – XIII veku. Međutim, natpis iznad ulaznih vrata kaže da je hram podignut 1602. godine.

Ilinje

Manastir Ilinje se nalazi u Ovčar Banji, na brdu iznad manastira Blagoveštenje. Podigli su ga blagoveštenjski monasi kao svoj metoh. Ne zna se tačno vreme izgradnje manastira, ali je temelj ranije crkve mnogo veći nego što je temelj današnje crkve. Manastir je obnovljen uporedo sa obnovom manastira Preobraženja, koje je obnovio Vladika Nikolaj Velimirović 1939. godine. Obnovljena crkvica je skromna jednobroda građevina, izgrađena prilozima vernika. Ikonostas je darivao sam Vladika. Manastir za sada nije “živi” manastir, odnosno u njemu nema monaha.

Jovanje

Nalazi se na levoj obali Zapadne Morave u sredini Ovčarsko – kablarske klisure. Do manastira Jovanje se može doći putem koji prati trasu stare uskotračne pruge od Čačka prema Ovčar Banji. Iako se ne zna ko je sagradio manastir, prema nadgrobnim spomenicima smatra se čak da je postojao pre Kosovskog boja. Stara crkva je 1954. godine potopljena prilikom izgradnje hidrocentrale Međuvršje. Vuk Karadžić je zapisao da je Jovanje bio lavra iz koga se upravljalo ostalim manastirima u Ovčarsko – kablarskoj klisuri.

Kao i ostali manastiri na ovom prostoru i Jovanje je više puta stradalo i pustošeno. Za vreme Vladike Nikolaja u manastir 1936. godine dolaze monahinje iz manastira Kalište na Ohridskom jezeru. Današnji manastir je podignut 1957. godine, a po stilu Jovanjska crkva je jedna od najlepših mađu ovčarsko – kablarskim manastirima.

Nikolje

Nikolje se nalazi na levoj obali Zapadne Morave u podnožju Kablara, u ataru sela Rošci. Manastir je jedan od važnijih Ovčarsko – kablarskih manastira. Za razliku od manastira podizanih pre dolaska Turaka, koje su podizali vladari i velikaši, manastire u Ovčarsko – kablarskoj klisuri je gradio narod tako da im se ne znaju ktitori. Prema ikoni koja se čuva u Narodnom muzeju u Beogradu, koja je ikonopisana 1489. godine može se zaključiti da je postojao u XV veku. Vuk Karadžić je zabeležio da je u Nikolju nekada živelo i do 300 kaluđera.

Kao i drugi manastiri i Nikolje je kroz istoriju stradalao od Turaka. A u njemu je utočište nalazio naraod kada se krio od Turaka. Među njima njima je bio i Miloš Obrenović sa porodicom. Zbog toga je 1817. godine u porti sagradio konak, koji se i danas zove po njemu. Takođe, manastiru je poklonio i vodenicu u Prijevoru i nešto zemlje. Nikolje je bilo poznati prepisivački centar. Ovde je napisano i čuveno Nikoljsko jevanđelje, koje je nestalo tokom Prvog svetskog rata iz arhive Narodne biblioteke u Nišu. Kasnije se pojavilo u Dablinu u Irskoj gde se i danas nalazi. Danas je Nikolje ženski manastir.

Uspenje Presvete Bogorodice

Manastir Uspenje Presvete Bogorodice ili samo Uspenje je najmlađa od svih svetinja u Ovačarsko – kablarskoj klisuri. Ovaj manastir se nalazi na uzvišenju iznad manastira Jovanje na tzv. Jovanjskom brdu. Zahvaljujući tome vidljiv je sa svih strana klisure. Vuk Karadžić je posetio klisuru 1820. godine i o objektu koji se nalazio na uzvišenju zabeležio je sledeće predanje:

„Više manastira na brijegu imaju zidine od nekakve kule, koju sad zovu Gradina i pripovjeda se, da je Jovanje nekada bilo lavra, iz koje se zapovjedalo i sudilo svima ostalim manastirima oko Kablara i Ovčara, a na ovoj kuli da im je bila opšta zvonara, pod zvonarom pisarnica (gde su knjige pisate), a pod pisarnicom tavnica“.

U turskim izvorima manastir Uspenje se pominje 1536. godine. Obnovio ga je episkop žički Nikolaj Velimirović pred Drugi svetski rat. Crkva Uspenja Bogorodice je sagrađena po ugledu na srednjovekovne zadužbine visokih crkvenih dostojanstvenika Ohrida, hramove Svetih Konstantina i Jelene, Bogorodice i Nikole Bolničkog. Vladika Nikolaj je želeo da na uzvišenju iznad manastira Jovanja sagradi grobnicu sebi i potonjim žičkim episkopima.

Gotovo pola veka stajala je prazna i zapustela kao metoh manastira Jovanje. Bogomolji na Kulini na kraju XX veka stigli su poklonici i dobrotvori da spreče njeno dalje propadanje i udahnu život. Dolaskom monahinje Naume na mesto igumanije, uz svesrdnu pomoć naroda, nastavljeni su radovi na crkvi, monaškom konaku i uređenju manastirske porte.

Crkva Savinja

Crkva Svetog Save – Savinje se nalazi u pećini na sredini planine Kablar. Do nje se može doći samo peške, strmom stazom. Preko puta ove crkve u podnožju Ovčara nalazi se manastir Preobraženje, koji se nekada nalazio ispod ove crkve. Ali je prilikom izgradnje pruge premešten na desnu stranu Zapadne Morave.

Po predanju pećina je bila isposnica Svetog Save, koji je molitvom učinio da iz pukotine u steni poteče voda. Sveti Sava je vodu blagoslovio kao lekovitu („Savina voda“). Crkva u pećni je podignuta 1938. godine, ali je osveštana tek 1966. godine.

Crkva - pećina Kađenica

Kađenica se nalazi na desnoj obali Zapadne Morave u blizini brane hidrocentrale Ovčar Banja. Pećina je površine oko 50 kvadratnih metara, a njena glavna dvorana ima sakralno – spomenički karakter. U zidu pećine je probijen prozor tako da je ona dobro osvetljena. Ispred pećine se nalazi veliki krst.

Za vreme Hadži Prodanove bune u pećinu se sakrio narod od Turaka. Međutim Turci su otkrili zbeg i na ulaz pećine nagomilali grmlje i slamu i zapalili vatru tako da se narod u pećini ugušio. Pošto se narod ugušio dimom (kadom) od ovog događaja pećina je dobila ime Kađenica. Kosti ubijenih u pećini su ležale tako sve do 1936. godine kada su zalaganjem tadašnjeg vladike žičkog Nikolaja Velimirovića, sahranjene u dva kamena sarkofaga. Prilaz pećini je uređen pred početak Drugog svetskog rata. Ponovno uređenje pećine i pristupa do nje je izvršeno 1991. godine.

U literaturi poznat je još jedan Manastir Sv. Georgija, koji je verovatno bio na jugoistoku Ovčara. Njegov pečat čuva se u Narodnom muzeju u Beogradu.

Smatra se da su prvi manastiri izgrađeni posle katalonske najezde 1307 – 1309. godine kada su stradali manastiri na Svetoj gori Atonskoj. Bežeći u dubinu Balkanskog poluostrva srpski kaluđeri su u ovoj klisuri osnovali svoje manastire. Sledeći veliki talas je usledio posle Maričke bitke. Dolaskom Turaka ovi manastiri dobijaju nove uloge, čuvara duhovnosti i identiteta Srba. Ali i golih života za zbegove koji su se skrivali u klisuri, pećinama ili okolo manastira.

Mnoge svetinje su tridesetih godina prošlog veka bile u lošem stanju. Viđeni ljudi okolnih pet srezova pokrenuli su akciju za obnovu, koju je blagoslovio i episkop žički Nikolaj.